ขอแนะนำประเพณี “แจกข้าว” ของชาวอีสาน ก่อนไปดู “ผู้บ่าวไทบ้าน 2”
หลังจากปล่อยตัวอย่างออกมาโปรโมทหนังสไตล์ไทบ้านอีสาน “ผู้บ่าวไทบ้าน 2 ตอน แจกข้าวหาแม่ใหญ่แดง” ที่นอกจากจะมีความตลกสไตล์อีสานที่เรียกเสียงหัวเราะได้แล้ว หลายคนที่ไม่ใช่ชาวอีสานก็มีคำถามหนึ่งขึ้นมาว่า แล้วการแจกข้าวหาแม่ใหญ่แดงนี่คืออะไร ทำไมในหนังเหมือนจะเป็นวาระแห่งชาติ เป็นงานยิ่งใหญ่มากถึงขนาดต้องจ้างวงดนตรีมาขนาดนั้นเลยหรือ?
ก่อนที่เราจะเข้าไปฮากับเหล่าผู้บ่าวไทบ้านในหนังภาคต่อนี้ เราขอมาแนะนำประเพณีของชาวอีสาน “ประเพณีแจกข้าว” ให้คุณได้เข้าใจอย่างกระจ่างกันซะก่อน โดยประเพณีแจกข้าวนี้ เป็นประเพณีของชาวอีสานที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน เป็นการทำบุญอุทิศส่วนกุศลไปหาวิญญาณบรรพบุรุษ หรือวิญญาณของญาติพี่น้องที่เสียชีวิตไปแล้ว เรียก “งานแจกข้าว” “ทำบุญหา” หรือ “บุญแจกข้าว” เป็นประเพณีที่แสดงออกถึงความกตัญญู ความเคารพของลูกหลานที่มีต่อบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว
หลักๆ แล้วงานบุญแจกข้าวนี้จะแบ่งออกเป็น 3 ช่วง คือ มื้อเค้างาน, มื้อโฮมบุญ และ มื้อถวาย เริ่มจากช่วงที่ 1 คือ มื้อเค้างาน หมายถึงช่วงเตรียมงาน ฝ่ายเตรียมงานก็จะจัดเตรียมข้าวของเอาไว้ทำบุญ แจกการ์ดเชิญญาติมิตรที่รู้จัก ทำความสะอาดสถานที่จัดงาน เตรียมอาหารเครื่องดื่มไว้ต้อนรับแขกที่จะมาร่วมงาน เป็นต้น
ช่วงที่ 2 คือ มื้อโฮมบุญ เป็นวันที่ญาติพี่น้อง และแขกเดินทางมาร่วมงานซึ่งก็จะมีการนำปัจจัยต่างๆ ทั้งเงินทอง ข้าวสาร อาหารแห้ง เสื้อผ้า ของใช้อื่นๆ มาสมทบกับฝั่งเจ้าภาพเพื่อเป็นการร่วมบุญ ส่วนเจ้าภาพก็จะมีการเตรียมอาหาร เครื่องดื่มไว้คอยต้อนรับ ดูแลแขกเป็นอย่างดี และเจ้าภาพจะมอบกับข้าวที่ใส่ถุงไว้แล้วให้กับแขกที่มาร่วมงานนำกลับบ้านไปด้วย เพื่อเป็นการขอบคุณที่มาร่วมงาน และเป็นการทำทานอุทิศส่วนกุศลให้กับวิญญาณผู้ล่วงลับไปแล้วด้วย โดยในวันนี้ก็จะมีการนิมนต์พระมาเทศนาในระหว่างวันของงาน เพื่อให้วิญญาณของผู้ล่วงลับไปแล้วได้ฟังธรรมะ และได้ผลบุญไปสู่สุขคติ จากนั้นทั้งแขกและเจ้าภาพก็จะร่วมกันทำหอปราสาท (คือการนำสิ่งของที่จะส่งไปให้ผู้ตายไปใช้ในโลกวิญญาณ เช่น หมอน เสื่อ เสื้อผ้า ฯลฯ และอัฐิของผู้ตายรวมอยู่ด้วย กองรวมกันไว้ใกล้ธรรมาสน์ที่พระนั่งเทศน์) เพื่อใช้ในวันถัดไป ตกเย็นเจ้าภาพก็จะมีการจัดมหรสพมาสร้างความบันเทิง บางบ้านอาจจะเป็นหนังกลางแปลงมาฉาย หรือเป็นวงดนตรี วงหมอลำ ก็ได้ แล้วแต่ทางเจ้าภาพจะจัดการมา หรือบางคนก็ทำตามความชอบของผู้ที่ล่วงลับไปแล้วนั่นเอง
ช่วงที่ 3 มื้อถวาย เป็นการทำบุญ นำหอปราสาทถวายให้กับพระ โดยจะจัดงานที่บ้าน หรือไปถวายที่วัดก็ได้ ซึ่งตามความเชื่อของชาวอีสานแล้ว เมื่อตายไป ก็ไม่สามารถทำไร่ทำนา ทำบุญกุศลได้อีก ดังนั้นวิญญาณที่ล่วงลับไปแล้วก็ต้องอาศัยลูกหลานให้ทำบุญอุทิศส่วนกุศลไปให้ วิญญาณจึงจะไม่ตกทุกข์ได้ยากในปรโลก
บุญแจกข้าวนี้ถือว่าเป็นประเพณีที่สำคัญประเพณีหนึ่งของชาวอีสานเลยทีเดียว ดังนั้นจึงไม่แปลกใจเลยว่า ทำไมการแจกข้าวหาแม่ใหญ่แดง ในเรื่อง “ผู้บ่าวไทบ้าน 2” นี้จะเป็นงานใหญ่และเป็นงานสำคัญของชาวไทบ้าน ที่ทุกคนจะต้องมาร่วมแรงร่วมใจกันให้สำเร็จให้ได้ เตรียมตัวไปร่วมประเพณีบุญแจกข้าวกับพวกเขาได้ใน “ผู้บ่าวไทบ้าน 2 ตอน แจกข้าวหาแม่ใหญ่แดง” ม่วนคักม่วนแน่พร้อมกันทั่วประเทศ 15 กันยายนนี้
